19. EDYCJA DNIA BEZ ŚMIECENIA
DAJ IM ŻYĆ!
Witajcie w podwodnym świecie!
Woda to dom niezwykłych stworzeń – od ciekawskich fok i płochliwych morświnów po dostojne dorsze, skryte stornie i hałaśliwe ptaki wodne. Choć nie zawsze je widzimy, ich los zależy od nas!
Zobaczcie, jak wspólnie możemy zadbać o to, by żyły zdrowo i bezpiecznie. Dowiedzcie się, co zrobić, aby woda była wolna od zagrożeń, a odpady trafiały do odpowiedniego pojemnika i miały szansę na kolejne życie!
Poznaj zwierzęta wodne i nowe inwazyjne gatunki. Dowiedz się, jakie odpady nie powinny znaleźć się w wodzie!
Woda tętni życiem! Mieszka w niej ponad 160 gatunków ptaków, blisko 100 gatunków ryb i cztery gatunki ssaków. Pamiętajmy: ich los zależy od nas! Gdy zostawiamy odpady na plaży, w w wodzie pojawiają się całe stada potworów z odpadów. Puszkornice, Rekiny Recykliniarze, Kolczatki Szkliste, Pancerniki Kartonowe i nie-do-zdarcia Plasti Plankton – to tylko niektóre inwazyjne stwory, które opanowują wody! Dlatego nie zostawiajcie śmieci na plaży. Wrzućcie odpady do właściwych pojemników, a jeśli kosza nie ma w pobliżu – zabierzcie je ze sobą. Nie wszystkie porzucone odpady uda się później zebrać, zwłaszcza te lżejsze, które wiatr porywa prosto do wody.
🔍 To tajemniczy mieszkaniec wodny – cichy, płochliwy kuzyn delfina.
👂 Morświn używa echolokacji do orientacji w przestrzeni, umożliwia mu też namierzenie zdobyczy – to jakbyście mieli biosonar zamiast latarki. Biosonar zaczyna źle działać, kiedy pod wodą jest głośno. Czy wiedziałeś/aś, że podwodny hałas został wpisany jako zanieczyszczenie? Jest nawet specjalny dzień przypadający na 25 kwietnia- Dzień Świadomości Zagrożenia Hałasem.
🔁 Uwaga! Odpady, z tworzyw sztucznych czy aluminiowa puszka, wcale nie muszą trafiać do wody. Jeśli je posegregujemy, mogą dostać nowe życie — np. ponownie stać się opakowaniem albo zmienić się w polarową bluzę!
💡 Czy wiesz, że morświn… jest jedynym waleniem żyjącym w Bałtyku i ma trójkątną płetwę? Na świat przychodzi jedno cielę często tylko raz na dwa lata. Bałtycka populacja to zaledwie ok. 500 osobników. Niestety, morświny nie chcą się rozmnażać w niewoli.
📌 Ciekawostka 1 – Morświn „widzi” dzięki echolokacji – wysyła ultradźwięki (dźwięki o wysokiej częstotliwości) i nasłuchuje ich odbicia, jak nietoperz. Ale gdy w wodzie znajdują się różnego rodzaju zanieczyszczenia akustyczne, jego „radar” nie jest tak skuteczny. To jakbyście próbowali grać w chowanego we mgle.
🛟 EKO-WYZWANIE: Zaprojektuj znaczek „Cicho i czysto – morświn tu mieszka!” i opowiedz, co może zrobić każde dziecko, by chronić te urocze zwierzaki.
MORŚWIN
Phocoena phocoena
To tajemniczy mieszkaniec Bałtyku – cichy, płochliwy kuzyn delfina.
🔍 Czy wiecie, że nazwa tej foki po grecku znaczy „morską świnię o haczykowatym nosie”? Ale my wolimy mówić na nią Bałtycka Księżniczka! Potrafi pływać z gracją baletnicy i nurkować na głębokość nawet 200 metrów! Foki uwielbiają ciszę i czyste, bezludne plaże, na których mogą odpocząć.
👶 Odpady w środowisku wodnym, tworzywa sztuczne, plastikowe torby, linki, opakowania konsumenckie oraz sieci rybackie mogą zagrażać ssakom morskim poprzez przypadkowe zaplątanie lub połkniecie. Ale pamiętajcie: te przedmioty same w sobie nie są złe – gdyby trafiły do odpowiedniego pojemnika, mogłyby zostać przetworzone na coś nowego i pożytecznego! Jeśli znajdziesz na plaży małą fokę, pamiętaj aby poprosić dorosłych o pomoc i zadzwonić pod numer alarmowy Błękitnego Patrolu: 795 536 009 lub numer alarmowy Stacji Morskiej 601 889 940.
💡 Czy wiesz, że… foka potrafi pływać aż 35km/h, czyli szybciej niż Ty możesz rozpędzić się na rowerze? Potrafi nurkować na głębokość 200 metrów i pozostać pod wodą 20-30 minut. Gdy ucina sobie drzemkę pod wodą - bezwiednie wynurza się po powietrze.
📌 Ciekawostka - Szczenięta foki szarej, mimo że są drapieżnikami, wyglądają jak mięciutkie przytulanki. Ich białe futro - lanugo jest przemakalne. Dlatego focza mama opiekuje się szczenięciem na plaży. Pamiętaj – nigdy nie podchodź do dzikiej foki. Ona potrzebuje spokoju, nie głaskania. Gdy poczuje się zagrożona, może ugryźć.
🛟 EKO-WYZWANIE: Stwórz znak „Plaża fok – nie zostawiać odpadów” i powieś go na plaży. Dobre nawyki mogą uratować fokom życie!
FOKA SZARA
Halichoerus grypus
Czy wiecie, że nazwa tej foki po grecku znaczy „morską świnię o haczykowatym nosie”?
🔍 Król Bałtyku – kiedyś było go pełno, dziś jego królestwo potrzebuje naszej pomocy.
🍬 Dorsz to jeden z największych drapieżników Bałtyku – żywi się m.in. śledziem i szprotem. Czasem jednak zjada coś, co wygląda jak plankton, a jest... kawałkiem mikroplastiku. To my musimy sprawić, by nigdy nie trafiły do wody. Wiesz, że około 30% dorszy może mieć mikroplastik w brzuchu? Dlatego segregacja jest taka ważna!
💡 Czy wiesz, że… ryby, które żyją w czystej wodzie, rosną szybciej, są silniejsze i mają więcej potomstwa? Dbając o środowisko, dajesz dorszowi szansę na zdrowe życie.
📌 Ciekawostka – Dorsze chrapią?
Tak, dorsze wydają dźwięki podobne do chrapania – szczególnie samce podczas godów! Gdy woda jest zanieczyszczona hałasem podwodnym, ich „rozmowy” są zagłuszane i trudniej im znaleźć partnera.
🛟 EKO-WYZWANIE: Zrób „Królewską Kartę Pomocy Dorszowi” – wypisz 3 rzeczy, które możesz zrobić, by jego dom był bezpieczny.
DORSZ
Gadus morhua callarias
Król Bałtyku – kiedyś było go pełno, dziś jego królestwo potrzebuje naszej pomocy.
🔍 To płaska jak naleśnik rybka z oczami po jednej stronie! Świetna w kamuflażu – potrafi wtopić się w dno jak prawdziwa ninja. Niestety, to właśnie na dnie morza zbiera się najwięcej odpadów. Ale hej! Te odpady wcale nie musiały tam trafić – gdybyśmy wrzucili je do odpowiednich pojemników, mogłyby zostać wykorzystane ponownie!
💡 Czy wiesz, że… stornię można spotkać bardzo blisko brzegu? Czasem tuż przy Twojej stopie, kiedy brodzisz w wodzie! Przez skrzela ryb przepływa woda. Jak myślisz, co się stanie, jeśli trafią na odpady, które nie powinny się tam znaleźć?
📌 Ciekawostka – ryba z supermocą!
Stornia potrafi zmieniać kolor, by dopasować się do dna! Ale kiedy dno jest pokryte odpadami, trudniej jej znaleźć przestrzeń, w której mogłaby się ukryć i staje się łatwym celem dla drapieżników.
🛟 EKO-WYZWANIE: Narysuj otoczenie, w którym flądrze najłatwiej będzie się ukryć, i opowiedz dlaczego.
STORNIA / FLĄDRA
Platichthys flesus
To płaska jak naleśnik rybka z oczami po jednej stronie! Świetna w kamuflażu – potrafi wtopić się w dno morza jak prawdziwa ninja.
🔍 Głośna, bystra i bardzo ciekawska! Strażniczka plaży, która wszystko widzi, ale… jest bardzo łakoma i często zjada to, czego nie powinna. Naukowcy montują mewom miniaturowe kamery na grzbiecie. W ten sposób dowiadują się, gdzie mewy znajdują jedzenie, odpoczywają i jak zanieczyszczenia wpływają na ich życie.
🗑️ Mewa często zjada odpady i resztki — w tym również te, które nie powinny trafić do jej brzucha, jak folia, papier czy tworzywa sztuczne. Ale przecież można temu zapobiec! Jeśli wyrzucimy odpady do odpowiednich pojemników.
💡 Czy wiesz, że… mewa potrafi nauczyć się rozpoznawać ludzi, którzy ją karmią?
🛟 EKO-WYZWANIE: Narysuj talerz pt. „Zdrowy Talerz Mewy”
MEWA SREBRZYSTA
Larus argentatus
Głośna, bystra i bardzo ciekawska! Strażniczka plaży, która wszystko widzi, ale… jest bardzo łakoma i często zjada to, czego nie powinna.
🔍 Gość z dalekiej północy – przylatuje z obszarów tundry na Morze Bałtyckie, aby przezimować. W okresie godów odzywa się melodyjnym głosem, jest bardzo sprawnym nurkiem.
❄️ Lodówka potrafi nurkować na głębokość nawet 60 metrów! Jest jednym z najgłębiej nurkujących bałtyckich gatunków ptaków wodnych. Ale kiedy napotyka pod wodą odpady może się w nie zaplątać lub zranić.
💡 Czy wiesz, że… lodówki tworzą na wodzie zimowe skupiska? Wyobraź sobie całe stada kaczek!
🛟 EKO-WYZWANIE: Wymyśl piosenkę, którą mogłaby zaśpiewać lodówka.
LODÓWKA
Clangula hyemalis
Gość z dalekiej północy – przylatuje z obszarów tundry na Morze Bałtyckie, aby przezimować. W okresie godów odzywa się melodyjnym głosem.
⏳ Czas rozkładu w wodzie:
Kochani, patrzcie! Ta błyszcząca puszka wygląda jak skarb, ale dla morskich stworzeń to prawdziwy kłopot! Aluminiowa puszka może przebywać w podwodnym świecie od 50 do 200 lat, to dłużej niż Wy będziecie żyć! W tym czasie uwalnia do wody niewidzialne związki, które są jak złe zaklęcia dla mieszkańców wodnych.
☠ Szkodliwość:
Zamknijcie oczy i wyobraźcie sobie swoją wannę pełną wody, w której się kąpiecie. Teraz wyobraźcie sobie, że jedna mała puszka może sprawić, że cała ta woda w wannie staje się trująca! Jedna rdzewiejąca puszka może zatruć aż 40 litrów wody! Małe stworzonka jak krewetki i drobne ryby bardzo cierpią przez te trucizny — czują się jak wy, gdy boli was brzuszek po zjedzeniu czegoś niedobrego.
♻ Recykling:
Uwaga, nadchodzi superbohater recyklingu! Aluminium to prawdziwy mistrz — można je przetwarzać nieskończoną liczbę razy, oszczędzając przy tym 95% energii! To jakby wasza ulubiona zabawka mogła być odnawiana w nieskończoność i nigdy się nie zepsuła!
📌 Ciekawostka:
Wiecie co? Za każdym razem, gdy wrzucacie aluminiową puszkę do żółtego pojemnika, dajecie planecie prezent! Energia zaoszczędzona dzięki recyklingowi jednej puszki wystarczy na 3 godziny oglądania waszych ulubionych bajek!
💦 Zanieczyszczenie metalami ciężkimi
Co to za metale? Dzieci, czy wiecie co to jest skarb piratów? Złoto, srebro… Ale w wodzie są też inne metale, które są jak źli piraci! Aluminium, rtęć, ołów, kadm – mogą przedostawać się z korodujących odpadów metalowych lub z odpadów przemysłowych. To jak uciekinierzy z fabryki, którzy chowają się w wodzie!
Jak szkodzą?
Wyobraźcie sobie, że jesteście rybką i wypijecie wodę z rtęcią… Oj, będziecie mieć brzuszek jak po zjedzeniu zbyt wielu lodów naraz! Powodują zatrucia u ryb, krewetek i małży.
Te metale to mali sabotażyści — wchodzą do ciała i niszczą ważne części jak serce czy mózg. Powodują trwałe uszkodzenia organów u zwierząt i ludzi, gdy trafią do organizmu. To jak złośliwe ludki, które wchodzą do zegarków i psują wszystkie trybiki!
PUSZKORNICA
Metal, aluminium
Zamknijcie oczy i wyobraźcie sobie swoją wannę pełną wody, w której się kąpiecie. Teraz wyobraźcie sobie, że jedna mała puszka może sprawić, że cała ta woda w wannie staje się trująca!
⏳ Czas rozkładu w wodzie:
Moi mali Odkrywcy! Gdyby wasi pra-pra-pradziadkowie wyrzucili plastikową butelkę do wody, gdy byli dziećmi, ta butelka wciąż by tam była! A wasze prawnuki też by ją zobaczyły! Plastik to prawdziwy uparciuch wśród odpadów — rozkłada się od 100 do 1000 lat! Zwykła butelka PET potrzebuje około 450 lat, by zniknąć.
☠ Szkodliwość:
Wyobraźcie sobie, że dostajecie na obiad kolorowe cukierki, które tak naprawdę są z plasteliny! Mmm, nie smakują dobrze, prawda? Ten mikroplastik z różnych plastikowych produktów jest jak fałszywy pokarm — zjadają go wszystkie zwierzęta wodne, od maleńkiego zooplanktonu po duże dorsze i foki. Na plastiku tworzą się też całe kolonie bakterii zwane "plastisferą", to jak podwodne miasteczka pełne złośliwych mikrobów, które przenoszą choroby.
♻ Recykling:
Plastik jest trwałym i lekkim materiałem, który można przetworzyć zazwyczaj kilka razy. To jak wasze ulubione zabawki — po jakimś czasie zaczynają się psuć i nie da się ich już naprawić.
📌 Ciekawostka:
Czary-mary! Z Z butelki PET powstają przede wszystkim nowe opakowania, ale 35 butelek PET można wyczarować ciepłą bluzę polarową, recykling 5 butelek pozwala na wykonanie torby na zakupy! Wyobraźcie sobie, że bluza, którą macie na sobie, mogła kiedyś być butelką po wodzie! W Unii Europejskiej prawie połowa plastikowych opakowań jest teraz przetwarzana, a w 2025 roku może być ich jeszcze więcej! To dzięki superbohaterom takim jak WY, którzy pamiętają o segregacji odpadów!
REKIN CYKLINIARZ
Plastk, folia
Wyobraźcie sobie, że dostajecie na obiad kolorowe cukierki, które tak naprawdę są z plasteliny! Mmm, nie smakują dobrze, prawda? Ten mikroplastik z różnych plastikowych produktow jest jak fałszywy pokarm.
⏳ Czas rozkładu w wodzie:
Zamknijcie oczy i wyobraźcie sobie dinozaury, zamki rycerskie, piramidy… a teraz pomyślcie, że szklana butelka wyrzucona do wody przetrwa to wszystko i jeszcze więcej! Szkło to jeden z najbardziej trwałych odpadów — jego pełny rozpad może trwać nawet 4000 lat! Czy wiecie, że butelka, którą ktoś dziś wyrzuci, może leżeć na dnie dłużej niż istnieją wszystkie znane nam cywilizacje?
☠ Szkodliwość:
Oj, biedne wodne zwierzątka! Choć szkło nie uwalnia toksycznych związków, to jego ostre odłamki są jak podstępne podwodne pułapki! Mała foczka może się o nie skaleczyć podczas zabawy, a rybki denne (jak nasze bałtyckie stornie) mogą mieć przez nie uszkodzone skrzela, przez które oddychają. Wyobraźcie sobie, że musicie chodzić boso po plaży pełnej rozbitego szkła — auć! Tak właśnie czują się wodne zwierzątka.
♻ Recykling:
Szkło to prawdziwy czarodziej wśród odpadów — może być przetapiane i formowane w nieskończoność, nie tracąc swoich supermocy! To jakby mieć magiczną plastelinę, którą możesz formować w kółko i w kółko, a ona nigdy się nie zepsuje!
📌 Ciekawostka:
Czy wiecie, że jesteście superbohaterami? Za każdym razem, gdy wrzucacie szklaną butelkę do zielonego pojemnika, ratujecie kawałek naszej planety! Ponowne wykorzystanie jednej szklanej butelki to oszczędność 1,1 kWh energii, której potrzeba do wyprodukowania nowej. Tyle energii pozwala na około 110 godzin ładowania smartfona lub 157 godzin pracy żarówki LED.
KOLCZATKA SZKLISTA
Szkło
Zamknijcie oczy i wyobraźcie sobie dinozaury, zamki rycerskie, piramidy… a teraz pomyślcie, że szklana butelka wyrzucona do morza przetrwa to wszystko i jeszcze więcej!
⏳ Czas rozkładu w wodzie:
Kochani, zróbmy mały eksperyment! Połóżmy kawałek papieru w miseczce z wodą… Co się dzieje? Papier powoli się rozpada, prawda? W morzu papier może zniknąć po 2 tygodniach, a najdłużej po 6 miesiącach. Ale uwaga, detektywi! Czasem kolorowe tusze i kleje z nadruków mogą pozostawać w wodzie. To jak niewidzialny atrament — nie widzimy go, ale on tam jest!
☠ Szkodliwość:
Sam papier szybko się rozkłada, ale stosowane czasem w niektórych produktach dodatki chemiczne są jak złe czary dla małych stworzeń wodnych. Wyobraźcie sobie małe małże (omułki), które piją wodę całymi dniami — to ich praca! One filtrują wodę, a możliwe szkodliwe związki z papieru sprawiają, że czują się jak po zjedzeniu czegoś niestrawnego.
♻ Recykling:
Papier można przetworzyć od 5 do 7 razy zanim się „zmęczy„. To jak wasze ulubione spodnie, które po wielu praniach stają się cieńsze i delikatniejsze, aż w końcu się rozrywają.
📌 Ciekawostka:
Czy wiecie, że wasze rysunki mogą ratować lasy? Kiedy wyrzucacie je do niebieskiego pojemnika, dzieje się magia! 1 tona makulatury ratuje aż 17 drzew (to cały lasek!), 26 000 litrów wody (to więcej niż basen, w którym pływacie latem) i 4000 kWh energii (tyle, ile potrzeba do obejrzenia 2000 bajek!).
PANCERNIK KARTONOWY
Papier
Sam papier szybko się rozkłada, ale stosowane czasem w niektórych produktach dodatki chemiczne są jak złe czary dla małych stworzeń morskich.
🧩 Mikroplastik – niewidzialny wróg. Czym jest mikroplastik?
Zamknijcie oczy i wyobraźcie sobie okruszki, które spadają wam z kanapki. A teraz wyobraźcie sobie jeszcze mniejsze okruszki, mniejsze niż ziarenka maku! To malutkie kawałeczki plastiku, mniejsze niż 5 mm. Są tak maleńkie, że prawie ich nie widzimy! Potrzebujemy lupy, żeby je dostrzec!
☠ Jak szkodzi?
Wyobraźcie sobie, że jesteście głodną rybką. Płyniecie sobie w wodzie i widzicie coś błyszczącego, co wygląda jak pyszny plankton. Mmm, obiadek! Ale zaraz… to nie jest jedzenie! Ryby, ptaki, foki i inne zwierzęta połykają mikroplastik, myśląc, że to smaczny kąsek. Kiedy trafia do ich brzuszków, mikroplastik:
— blokuje układ pokarmowy jak korek w wannie — nic nie może przepłynąć!
— wprowadza trucizny do ich ciał — jakby ktoś dolał do soku coś gorzkiego i niedobrego
— utrudnia oddychanie i trawienie — jakbyście mieli czkawkę, która nie mija.
💡 Czy wiesz, że…
Naukowcy odkryli, że w 2025 roku w każdej tonie piasku na dnie dużego akwenu wodnego jest 200-300 maleńkich kawałków mikroplastiku, a przy ujściach rzek nawet 500! To tak jakby w waszej piaskownicy co piąte ziarenko nie było piaskiem, tylko plastikiem!
PLASTI PLANKTON
Mikroplastik
Zamknijcie oczy i wyobraźcie sobie okruszki, które spadają wam z kanapki. A teraz wyobraźcie sobie jeszcze mniejsze okruszki, mniejsze niż ziarenka maku!
🥤 Chemiczne dodatki plastiku (Bisfenol A, ftalany)
Wyobraźcie sobie niewidzialny magiczny proszek, który dodaje się do tworzyw sztucznych, żeby był miękki jak wasza ulubiona zabawka albo twardy jak klocki. Przykładem jest Bisfenol A (BPA). Trudna nazwa, prawda? Możemy go nazwać „Pan B” — niewidzialny i podstępny!
☠ Jak szkodzą?
Wyobraźcie sobie, że w waszym ciele są różne przyciski i pokrętła sterujące, jak w kokpicie samolotu. Te chemikalia potrafią naciskać przyciski, których nie powinny! Powodują zaburzenia hormonalne u zwierząt i ludzi — sprawiają, że ciało nie wie, co ma robić!
Jak niewidzialni szpiedzy trafiają do wody i kumulują się w ciałach zwierząt — zostają tam na długo, jak niechciani goście!
📌 Czy wiesz, że… BPA może wpłynąć na rozwój organizmu już na etapie życia płodowego? To znaczy, że nawet maleńkie dzieci, które jeszcze są w brzuszkach swoich mam, mogą być przez nie dotknięte! Wyobraźcie sobie, że ten „Pan B” jest tak sprytny, że potrafi przeszkadzać nawet najmniejszym istotkom!
ZANIECZYSZCZENIA
Chemiczne dodatki plastiku
Wyobraźcie sobie niewidzialny magiczny proszek, który dodaje się do tworzyw sztucznych, żeby był miękki jak wasza ulubiona zabawka albo twardy jak klocki.
Dbajmy wspólnie o rodzime gatunki zwierząt wodnych,
a odpady wyrzucajmy do odpowiednich pojemników,
by dostały szansę na drugie życie!
Pamiętaj, recykling to druga szansa – dla dzikiej przyrody i dla nas, ludzi.
50-200 lat
Rozkłada się w wodzie metalowa puszka (aluminiowa lub stalowa) uwalniając do wody trujące metale ciężkie.
Aluminiowa puszka, jeśli trafi do recyklingu, oszczędza tyle energii, by zasilić telewizor przez 3 godziny!
ponad 4000 lat
Dryfuje w wodzie szklana butelka. Nie rozkłada się chemicznie, ale ostre krawędzie mogą ranić zwierzęta.
Szklana butelka może być przetopiona nieskonczenie wiele razy – jak magiczna plastelina, która nigdy się nie kończy!
450 lat
Dryfuje w morzu plastikowa butelka. Rozpada się na elementy, które są mylone przez organizmy wodne z jedzeniem.
Z butelki PET powstają nowe opakowania, ale tworzywo z recyklingu wykorzystywane jest również do produkcji odzieży – polarów, odzieży sportowej czy butów.
6 miesięcy
Rozkłada się w wodzie papierowe opakowanie, a nadruki, kleje i barwniki mogą uwalniać związki chemiczne.
Z jednej zebranej tony makulatury można uratować aż 17 drzew – to cały szkolny ogród.
Masz pytania? Zadzwoń lub napisz do nas!
Rekopol Organizacja Odzysku Opakowań S.A.
ul. Mangalia 4
02-758 Warszawa
+48 507 129 619
+48 22 436 78 30-33
Sąd Rejonowy dla M. St. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego KRS 0000075682, NIP 5252192088. Kapitał zakładowy 2 600 000,00 PLN w całości wpłacony.